Kur një pensioniste serbe mbeti duke jetuar vetëm në një fshat të largët në kodrat e Kosovës, një fqinj shqiptar kaloi kufirin e ndarjes etnike të vendit për ta ndihmuar atë.
Në fund të vitit të kaluar, 93-vjeçarja Vladica Dicic u bë banorja e fundit që la shtëpinë e saj në Vaganesh, një vendbanim i largët në një kodër në komunën lindore të Kamenicës së Kosovës, duke e kthyer atë në një ‘fshat fantazëm’ të pabanuar, si shumë fshatra të tjerë.
Vladica Dicic, një serbe e Kosovës, është nënë e pesë fëmijëve, por katër prej tyre janë larguar nga Kosova për në Serbi në kërkim të një jete më të mirë. Ajo mbeti vetëm kur djali i saj i vogël u zhvendos nga fshati për të jetuar në qytetin e Kamenicës.
Katër fqinjët e saj të mbetur gjithashtu lanë shtëpitë e tyre në Vaganesh katër vjet më parë, por Dicic refuzoi të heqë dorë nga jeta e saj baritore.
Ndërsa mosha e thyer zvogëloi lëvizjen e saj, një shqiptar i Kosovës nga fshati fqinj i Strezovc, Fadil Rama, ndërhyri për të ndihmuar dhe nën kujdesin e tij ai i sjell asaj ushqime dhe furnizime të tjera të domosdoshme.
“Djali i saj i vogël nuk mund të kujdesej për të, sepse gruaja e tij ishte e paralizuar, kështu që ai mu lut që të kujdesesha për të. Dhe unë i dhashë besën,” tha Fadil Rama për BIRN në Kamenicë, ku Dicic tani po jeton në shtëpinë e djalit të saj.
Shëndeti i saj është përkeqësuar dhe ajo nuk mund të lëvizë më nga shtrati i saj, por vizitat e Fadil Ramës vazhdojnë t’i sjellin një buzëqeshje në fytyrë. “Ai është djali im i tretë,” tha ajo. Ajo mezi mund të ngrejë kokën nga jastëku, por puth dorën e Ramës dhe e bekon atë.
Vizitat e Fadil Ramës në familje dhe ndihma që ai vazhdon t’i ofrojë Dicic janë një urë e rrallë midis komuniteteve serbe dhe shqiptare të Kosovës, marrëdhëniet e të cilëve u përkeqësuan para shpërbërjes së ish-Jugosllavisë dhe u bënë armiqësore në mënyrë të pariparueshme gjatë luftës dhe gjenocidit në 1998-99 në Kosovë.
Djali i saj Slobodan Dicic, 62 vjeç, tha se ndërsa familja jetonte në fshatin e largët, ata zhvilluan marrëdhënie të mira me fqinjët e tyre dhe nuk menduan shumë për identitetin etnik. “Lufta nuk na bëri armiqësorë me njëri-tjetrin por na ndau dhe na bëri më të vetmuar sepse njerëzit u larguan nga fshatrat duke kërkuar kushte më të mira jetese. Askush nuk dëshiron të punojë me bagëti dhe blegtori tani, ”tha ai.
Kur mbaroi lufta, shumica e familjeve që kishin jetuar në Vaganesh u larguan. Disa prej tyre zbritën për të jetuar në Kamenicë, të tjerët u larguan nga Kosova, kryesisht për në Serbi.
Në shtëpinë e Slobodan Dicic në Kamenicë, nuk është e pazakontë të dëgjosh shqip duke folur, pasi ai u martua me një grua nga veriu i Shqipërisë përmes një mblesërie 17 vjet më parë. Leze Dicics tha se asaj i thanë se do të martohej me një shqiptar, por kur mbërriti, ajo e kuptoi që burri i saj i ardhshëm ishte serb. Sidoqoftë, nuk kishte asnjë problem gjuhësor pasi Dicic kishte folur shqip që kur ishte fëmijë duke u rritur me të rinj shqiptarë të Kosovës.
Rama kujtoi se si fëmijë, ai luante së bashku me fëmijët e Vladica Dicic ndërsa ajo kujdesej për ta dhe që ndërmjet tyre ishte krijuar një lidhje. “Ishte diçka që më shtyu ta ndihmoja. Kisha ngrënë bukë nga duart e saj, ”shpjegoi ai.
Pavarësisht nga sëmundja e saj, Vladica Dicic u përpoq të shpjegonte sa e vlerëson ndihmën e Ramës. “Ai vazhdonte të vinte këtu përmes borës së rëndë kur edhe zogjtë nuk mund të lëviznin,” tha ajo.
Djali i saj Slobodan tha se ndihma e Ramës për nënën e tij shërbeu si një shembull për familjet e tjera serbe dhe shqiptare të cilat më pas dolën përpara për të ofruar ndihmën e saj. “Ne e mbështetëm atë për shkak të njerëzillëkut të tij. Bamirësia nuk ka etni, ”shpjegoi fqinji i tij, Bekim Ademi. “Ne të gjithë jemi njerëz, mbi të gjitha,” tha Slobodan Dicic.
Rama kujtoi se gjatë kohës së luftës, kur shqiptarët etnikë po largoheshin nga shtëpitë e tyre ndërsa përpiqeshin të shpëtonin nga fushata e shtypjes së forcave serbe, burri i Vladica Dicic, i cili ishte ende gjallë në atë kohë, u ofroi bukë fqinjëve të tyre që po bashkoheshin me kolonat e arratisjes së refugjatëve.
Armiqësia etnike midis serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë ka vazhduar që nga lufta 1998-99 në Kosovë, përkundër përpjekjeve ndërkombëtare në vitet e fundit për të zbutur tensionet.
Fadil Rama tha se ai gjithashtu ka marrë mesazhe negative nga njerëzit që janë përpjekur ta kujtojnë atë se ushtria dhe policia e Serbisë kryen mizori kundër shqiptarëve në Kosovë gjatë luftës 1998-1999.
“Fqinjët e mi më kanë mbështetur, por ka pasur të tjerë që nuk u pëlqyen ato që po bëj. Por kjo nuk më pengoi, ”tha ai.
