Mali Vashës
Është një majë mali në verilindje të rrethit të Elbasanit, që quhet “Mali i Vashës”.
Sot është e vështire të ndahet kufiri i legjendës me të vërtetën, por si gjithmonë rastet ekstreme kthehen në legjenda kur kalojnë shekuj. Kështu “Mali i Vashës”, mbetet simbol i një dashurie të zjarrtë. Fshatarët e Polisit e tregojnë historinë sikur të ketë ndodhur dje. Legjenda për këtë dashuri është përjetësuar edhe në këngën “Mali i Vashës”, të Isuf Myzyrit.
Të vjetrit e krahinës e tregojnë me bindja sikur kjo ka ndodhur në kohën e baballarëve të tyre dhe kështu ajo ka rrjedhur brez pas brezi.
Këtë histori dashurie fshatarët e tregojnë kështu:
“Ishin dy të rinj të dashuruar me vështrim të parë, por pengoheshin ta kurorëzonin këtë dashuri, se njëri ishte i vobektë dhe tjetra ishte e bija e një të pasuri. Të dy vuanin në heshtje pasojat e dashurisë dhe nuk shihnin asnjë rrugë bashkimi veç vetëvrasjes. Por ja, pleqësia e fshatit mori një vendim për t’u ardhur në ndihmë të rinjve, por që rëndonin mbi djalin, që sapo kishte hyrë në moshën e burrërisë. Në atë kohe, një burri që i nënshtrohej tekave të gruas, edhe kafenë ia jepnin në gjunjë. Kurse në këtë rast ishte vendosur që sipas kërkesës së babait të vajzës, djaloshi duhej ta mbante në krahë të dashurën që nga këmbët e malit e deri në majë pa ndalesë, e cila edhe pa peshë, mezi ngjitet. Kushti u pranua menjëherë nga i riu, që ishte i gatshëm për çdo sakrificë. Ndërsa pleqësia e fshatit “Polis” u mblodh për të ndjekur nga afër zbatimin e kushtit, pas së cilit do të caktohej edhe dita e dasmës së të rinjve.
Në metrat e parë të asaj ngjitjeje djali fluturonte, por nuk vazhdoi gjatë. Pleqtë shihnin me shqetësim se si hap pas hapi djalin po e linin forcat dhe e nxisnin që nga poshtë: edhe pak, edhe pak, pothuajse arrite.
Dhe djali arriti, por në momentin e fundit nga lodhja e madhe, zemra i pushoi së rrahuri. Për t’i qëndruar besnike kësaj dashurie me sakrificë supreme, vajza nuk pranoi tjetër fat, veç vdekjes së lumtur dhe një dashurie të përjetshme. Kështu vasha u hodh nga maja e thepisur e malit, rreth 700 metra të lartë në greminë”.
Kështu përfundoi kjo dashuri e pakurorëzuar, por e mbetur deri në përjetësi si një ndjenjë e pavdekshme. Edhe brezat që vijnë nuk do ta harrojnë kurrë Malin e Vashës dhe historinë që personifikon.
Sigurisht që shumë popuj kane legjendat e veta të rrjedhura nga ndjenja e dashurisë. Ndër to radhiten edhe shqiptarët.
